Jeszcze kilka lat temu brzmiało to jak science fiction: książki czytane przez głosy, które… nie istnieją. Dziś – to codzienność. Wystarczy jedno kliknięcie, by posłuchać powieści przeczytanej przez algorytm, a nie człowieka. Ale czy to naprawdę to samo? Czy przyszłość audiobooków należy do syntetycznych głosów, czy może wciąż – do żywego słowa?
Kiedy maszyna zaczyna mówić
Nowoczesne systemy syntezy mowy, takie jak Google Tacotron, Amazon Polly czy wyjątkowo zaawansowany ElevenLabs, umożliwiają tworzenie głosów, które brzmią… niemal identycznie jak ludzkie. Modele te uczą się akcentów, pauz, intonacji – i potrafią wygenerować audiobook, który technicznie trudno odróżnić od wersji nagranej w studiu.
Wystarczy spojrzeć na kolekcję audiobooków czytanych przez AI w Audiotece – są zaskakująco płynne, czyste, równe. Idealne? Dla niektórych – tak. Dla innych – zbyt perfekcyjne, zbyt odarte z emocji.
Na podstawie raportu „Człowiek vs. AI. Czy AI przekroczyło granice ludzkiej percepcji?” przygotowanego przez Neuroinsight Lab (by SeeWidely), możemy nie tylko potwierdzić przełomowy moment w rozwoju sztucznej inteligencji, ale także wzbogacić nasz artykuł „Czy AI zastąpi lektorów?” o fakty, analizy neurobiologiczne i konkretne dane, które potwierdzają, że ludzki mózg już teraz myli się, próbując odróżnić treści tworzone przez AI od tych stworzonych przez człowieka.
Ciekawostki i fakty z raportu, które zmieniają perspektywę
1. Tylko 56% badanych poprawnie rozpoznaje treści stworzone przez AI
To oznacza, że nasze mózgi są prawie tak samo często w błędzie, jak mają rację. W przypadku tekstów AI trafność spada jeszcze niżej – do zaledwie 40%.
2. To, co myślisz o pochodzeniu treści, wpływa na ocenę jej jakości
Słuchacze czy czytelnicy mają tendencję do oceniania treści AI jako mniej eksperckich i mniej godnych zaufania – nawet jeśli są obiektywnie lepsze niż ludzkie. To znaczy, że nie treść decyduje o jakości, tylko nasze wyobrażenie o autorze.
3. AI lepiej wypada w ocenie… eksperckości i zaufania
W badaniu cztery z pięciu najwyżej ocenionych treści pod kątem poziomu ekspertyzy i zaufania… zostały stworzone przez AI. Treści pisane przez AI osiągały średnie oceny 3,5 (na 5) za eksperckość, podczas gdy ludzkie – tylko 3,3. AI jako ekspert od narracji? Brzmi jak przyszłość audiobooków non-fiction.
4. Mózg reaguje silniej na… perfekcję AI niż niedoskonałości człowieka
Neurobadania EEG pokazały, że nasz mózg intensywniej reaguje na bodźce AI, ale z większym zaangażowaniem poznawczym odbiera treści ludzkie. To sugeruje, że treść AI może przyciągać uwagę – ale to człowiek porusza emocje.
5. Nie ufamy AI – nawet jeśli jej treści są lepsze
Wskaźniki zaufania do treści zależą od przekonania o tym, kto je stworzył. Ten sam tekst, uznany za stworzony przez AI, oceniano o 1,2 punktu niżej (w skali 1–5) pod kątem wiarygodności.
6. Grafiki i głosy AI uznawane za „zbyt idealne”
Zbyt równa barwa, perfekcyjna intonacja, nienaturalna symetria… – to wszystko sprawia, że nasze zmysły „podejrzewają sztuczność”, nawet jeśli nie potrafimy jej udowodnić. W audiobookach głos AI, mimo poprawności, może budzić nieuświadomiony dystans emocjonalny. Tym bardziej doceniamy Paulinę Holtz czy Krystynę Czubównę – lektorów, którzy naprawdę czują historię, którą czytają.
7. Eye-tracking ujawnił: decyzja zapada w pierwszych 5 sekundach
Większość uczestników skanowała treść tylko przez kilka sekund – i już wtedy formowała ocenę pochodzenia. Decyzja była potem racjonalizowana, ale oparta głównie na pierwszym wrażeniu. Dla audiobooków oznacza to, że pierwsze minuty lektora lub głosu AI mają kluczowe znaczenie dla zaangażowania słuchacza.
Raport jednoznacznie pokazuje, że granica percepcji została przekroczona – w wielu przypadkach nie jesteśmy już w stanie odróżnić, czy mamy do czynienia z człowiekiem, czy maszyną.
Czym AI wciąż nie dorównuje lektorowi?
Ludzki lektor nie tylko „czyta”. On rozumie. Wie, gdzie postawić pauzę, kiedy przyciszyć głos, jak zbudować napięcie. Głos AI? Odtwarza. Nie czuje. Dla wielu słuchaczy różnica ta staje się szczególnie widoczna w powieściach psychologicznych, literaturze pięknej czy słuchowiskach.
Weźmy choćby Filipa Kosiora – jego interpretacje thrillerów i kryminałów to niemal teatralne doświadczenie. Głos pełen napięcia, szeptów, nagłych przyspieszeń – tego nie da się zaprogramować. Podobnie Krzysztof Gosztyła – jego styl to synonim głębi, melancholii, literackiej powagi. Wystarczy posłuchać go w najlepszych interpretacjach, by zrozumieć, dlaczego lektor to artysta, nie tylko „czytacz”.
Kiedy AI naprawdę się sprawdza?
Nie znaczy to jednak, że AI nie ma swojego miejsca. Przeciwnie – świetnie sprawdza się w audiobookach użytkowych, instrukcjach, kursach czy podcastach informacyjnych. Idealnie nadaje się do czytania treści krótkich, neutralnych emocjonalnie lub bardzo technicznych. W tych przypadkach syntetyczny głos pozwala obniżyć koszty produkcji, skrócić czas nagrania i zautomatyzować proces. Dla autorów self-publishingowych lub edukatorów to prawdziwa rewolucja.
Co wybierają słuchacze?
Dane nie kłamią: większość słuchaczy Audioteki nadal wybiera ludzkie interpretacje – zwłaszcza przy literaturze pięknej, thrillerach czy powieściach historycznych. Najczęściej słuchamy tych, którzy potrafią opowiadać głosem. Ale… młodsze pokolenia, bardziej obyte z AI w smartfonach, chatbotach i TikToku, częściej sięgają po syntetyczne głosy. Dla nich ważniejsza jest dostępność, niż głębia interpretacyjna.
👉Słuchaj audiobooków w najlepszych
interpretacjach polskich lektorów
Najbardziej prawdopodobny scenariusz? Współistnienie głosów AI i lektorów. Algorytmy będą wspierać produkcję: generować próbki, nagrywać wersje demo, ułatwiać tłumaczenia czy tworzyć tła dźwiękowe. A lektorzy? Zyskają nowe możliwości: stworzą swoje „cyfrowe głosy”, będą pracować zdalnie wspomagani przez AI, a nawet… udostępniać swój głos do projektów komercyjnych lub edukacyjnych.
Chcesz wiedzieć więcej? Posłuchaj, co AI mówi o… sobie
Jeśli temat sztucznej inteligencji naprawdę Cię wciąga – warto spojrzeć na niego szerzej. Nie tylko przez pryzmat technologii głosu, ale także przez filozofię, etykę i społeczne konsekwencje jej rozwoju. Poniżej znajdziesz wybrane audiobooki i audycje, które pomagają zrozumieć, czym naprawdę jest AI – i dokąd nas prowadzi.
Rozmowy z naukowcami, filozofami i praktykami technologii. Świetny punkt wyjścia dla każdego, kto chce zrozumieć AI jako zjawisko społeczne i kulturowe.
- Nowa Audio Fantastyka. Odcinek 127. Czy maszyna nas pokocha? Sztuczna inteligencja a kwestia empatii
Esej w formie audycji – refleksyjny, prowokujący i bardzo na czasie. Idealny do słuchania z kawą… i pytaniem o przyszłość człowieczeństwa.
Praktyczne spojrzenie na AI w kontekście rynku pracy i zarządzania. Niezbędnik dla liderów, HR-owców i… każdego, kto czuje lekki niepokój o jutro.
Fascynująca opowieść o AI oparta na rozmowach z badaczką i filozofką technologii. Wciąga i skłania do myślenia.
5. Opanuj AI – sztuczna inteligencja dla programistów i zespołów produktowych
To podcast, który skupia się na tematyce sztucznej inteligencji w kontekście programowania i zarządzania produktami cyfrowymi. W ramach audycji omawiane są najnowsze technologie AI, ich wpływ na branżę IT oraz strategie firm w erze sztucznej inteligencji.
Nie musimy bać się AI. Ale nie powinniśmy też jej przeceniać. Przyszłość audiobooków to nie technologia kontra człowiek, tylko… człowiek wspierany technologią. Lektorzy nie znikną – zmienią się ich narzędzia, zasięgi, możliwości. AI to nie konkurencja – to współtwórca nowej ery słuchania. Ale to tylko człowiek potrafi opowiedzieć historię tak, że czujesz ją w sercu. Słuchaj audiobooków, które naprawdę żyją – z głosem, który ma duszę.
Źródła:
Czlowiek-vs.-AI-Czy-Ai-przekroczylo-granice-ludzkiej-percepcji-Rapoert-z-NeuroBadan-Neuroinisght-Lab-by-SeeWidely.pdf
