Jadwiga z Działyńskich Zamoyska to jedna z ciekawszych polskich postaci przełomu XIX i XX wieku. Urodziła się 4 lipca 1831 roku w Warszawie, w dniach, kiedy dogorywało powstanie listopadowe. Zaangażowani w nie byli jej ojciec Tytus Działyński oraz wujowie, siostrzenicy Adama Jerzego Czartoryskiego. W efekcie ich postawy władze zaboru pruskiego ukarały hrabiego Działyńskiego sekwestrem całego jego majątku, a rodzina zmuszona została do opuszczenia Wielkopolski. W 1852 wyszła za mąż za swojego wuja, generała Władysława Zamoyskiego, polityka związanego z Hotelem Lambert. Przeniosła się do Paryża, towarzyszyła mężowi w podróżach politycznych, m.in. do Turcji i Wielkiej Brytanii.
Do Kórnika Zamoyska wróciła po śmierci swojego brata Jana Działyńskiego, po nim dobra kórnickie odziedziczył jej syn Władysław. Po powrocie Generałowa założyła Szkołę Domowej Pracy Kobiet. Niestety w 1885 roku Zamoyska została objęta tzw. ustawami bismarckowskimi i jako obywatelka Francji wydalona z Prus. Przeniosła wówczas szkołę do Lubowli na Spiszu, potem do Kalwarii Zebrzydowskiej, a w 1891 do zakopiańskich Kuźnic, które jej syn kupił na licytacji w 1889 roku.
Generałowa opublikowała min. dzieła: „O miłości ojczyzny” (1899), „O pracy” (1900), „O wychowaniu” (1902-1904). Opracowywała i wydawała również druki drobne dotyczące szkoły np. programy, warunki przyjęcia, spis wyprawki. W 1898 r. opublikowała w Poznaniu broszurkę, „Zakład Kórnicki - Szkoła Domowej Pracy w Zakopanem”. Opracowała też i wydała anonimowo, nakładem Biblioteki Kórnickiej, podręczniki „Piekarstwo” (1900) i „Mleczarstwo” (1901). W latach 1914-1919, przygotowała do druku pamiętniki męża. Dzieło „Jenerał Zamoyski” (t. 1-6) ukazało się w latach 1910-1930, nakładem Biblioteki Kórnickiej.
Jak twierdzi Maria Czapska, autorka wstępu do wydania londyńskiego „Wspomnień”, generałowa Zamoyska zaczęła je pisać w 1893 roku, podjęła się tej pracy na prośbę córki Marii. Poszczególne rozdziały Zamoyska dawała córce w dniu imienin (8 XII), niekiedy z dopiskiem na spłacenie długu.
Jeszcze w początkach 1939 roku prof. Adam Żółtowski, kurator Fundacji Kórnickiej, zlecił Czapskiej opracowanie „Wspomnień” Jadwigi Zamoyskiej. Czapska mogła jeszcze odwiedzić Kuźnice, gdzie mieściło się gimnazjum gospodarcze. Z rękopisu przechowywanego w Kuźnicach, sporządzono trzy kopie maszynowe. Jedna znajdowała się w Bibliotece Zamoyskich w Warszawie, druga Zdzisława Grocholskiego, a trzecia u Mari Czapskiej. Wszystkie kopie spłonęły w 1944 roku w czasie Powstania Warszawskiego i po jego upadku.
Po wojnie, na emigracji, Czapska wystarała się o nową kopię rękopisu Kuźnickiego. Dzieci Generałowej już nie żyły i nie zostawiły potomstwa. Sprawy osobiste i stosunki rodzinne sprzed wieku przeszły do historii. Czapska postanowiła - jak twierdzi - rękopis uchowany poprzez tyle kataklizmów wreszcie zabezpieczyć w druku, aby przechować pamięć niezwykłej kobiety. Wartość tego dokumentu polega w pierwszym rzędzie na jego wyjątkowej bezpośredniości i całkowitej wewnętrznej prawdzie. Zastanawiający jest obiektywizm autorki wobec samej siebie; nie waha się ona ujawniać błędy swoje i ujemne cechy charakteru, ale też, mimo zamierzonej pokory, nie przemilcza dodatnich, podając niekiedy nawet sądy pochlebne. Prawdopodobnie życzyła sobie, aby ci, dla których pisała te „Wspomnienia”, mogli odnieść najbardziej zbliżone do prawdy wyobrażenie.
Kształcenie zdaniem Zamoyskiej miało trzy cele: modlitwę, naukę, pracę. Gromadziła wokół siebie Zamoyska dziewczęta różnych klas, aby, jak mówiła, cytując Dickensa, „wpoić bogatym więcej szacunku dla ubogich, a ubogim więcej miłosierdzia dla bogatych”. Pragnęła tą drogą umożliwić przenikanie się klas, wpoić zasady świadomego i gruntownie pojętego życia chrześcijańskiego, wdrożyć poszanowanie każdej pracy, w przekonaniu, że każda warta jest jak najlepszego spełnienia.
Projekt okładki: Ala Merha
Realizacja: Małgorzata Jańczak i Jan Felcyn
