Wilamowice mówią po swojemu. Odcinek 3: Hołdy bołdy

W kulisach Teatru Polskiego w Warszawie zaginął ważny element spektaklu, chusta. Niby kawałek zwykłego materiału, ale jest w nim coś wyjątkowego. Tkana ręcznie ymertihła jest artefaktem, fragmentem przeszłości, pozostałością po kulturze, która zanika. Kiedy w ferworze prac ktoś z młodych aktorów odnajduje chustę, rozpoczyna się opowieść o tym, dlaczego spektakl zaczerpnął od niej tytuł. Jeszcze w kulisach dowiadujemy się, że za chwilę na scenie zostanie opowiedziana trudna historia Wilamowic. Narracja sięgaczasów wojny i lat powojennych. Widzowie usłyszą język wilamowski a w nim padną słowa: prześladowanie, zakaz używania języka wilamowskiego. Jest to pierwsza sztuka grupy „Ufa fisa”, która opiera się na oryginalnym scenariuszu. Został stworzony przez młodzież, nowych użytkowników języka wymysiöeryś na podstawie opowieści przekazanych im przez starsze pokolenie Wilamowian, bezpośrednich świadków przedstawianych wydarzeń.
Dźwięk maszyny do szycia przerywa krzyk. Danuta Kubicowa lekko się skaleczyła szyjąc strój wilamowski. Dopowiada, że to jest cała prawda, bo obok symbolu Wilamowian, bogato zdobionego i wyjątkowego stroju jest wiele cierpienia. Stroje z Wilamowic są wyjątkowe. Różnią się od innych regionalnych ubrań. Kosztowały majątek. Dziś tancerze z wilamowskiego zespołu ludowego używają zabytkowych strojów, które często wymagają naprawy. Danuta Kubicowa ceruje, szyje, doszywa guziki. Spektakl się zbliża, trzeba się spieszyć. Podczas spektaklu „Ymertihła” w Teatrze Polskim w Warszawie Danuta Kubicowa stoi w kulisach. Czeka na swój występ. Jednak kiedy słucha tej historii, dobrze wie, że jej część jest oparta na jej życiu. Kiedy po spektaklu oglądamy zdjęcia, wiem że nie będzie to łatwa opowieść. Prześladowanie ze względu na wilamowskie korzenie, upokorzenia po podpisaniu volkslisty, wywłaszczanie i odbieranie majątku, zsyłanie na Ural to wszystko dotyczy rodziny Danuty Kubicowej. Kiedy jesteśmy świadkami kolejnego fragmentu spektaklu Kubicowa się wzrusza. Dopowiada, że to o niej, bo jej pierwszy mąż był jej prześladowcą. Jego ojciec a jej teść groził jej bratu. W ten sposób historia Wilamowic zamyka się w jednej rodzinie, której przedstawiciele krzywdzili swoich bliskich tylko dlatego, bo byli wilamowianami. Polak Polakowi zgotowali ten los podsumowuje Kubicowa.