Poemat ten wygłosił Norwid na jednym z odczytów urządzanych przez Komitet Stowarzyszenia Pomocy Naukowej w Paryżu dnia 13 maja 1869 roku. Prelekcja zgromadziła około 600 osób i jak na owe czasy było to duże wydarzenie. Obecny na odczycie Agaton Giller pisał po spotkaniu: „Z tytułu wnioskując, mniemać było można, że prelegent mówić będzie o wolności słowa jako o prawie przyrodzonym człowieka, że wykaże potrzeby i środki oswobodzenia go z więzów cenzuralnych. Spodziewaliśmy się obrazu tortury jakiej doznaje słowo polskie na ojczystej ziemi, lecz prelegent nie myślał prawić nam o wolności mawiania, nie miał zamiaru skreślić dziejów zdobywania swobody słowa, ani też rozprawiać o wolności prasy. Dał nam on co innego, poemat o wolności wewnętrznej słowa. Była to epopeja słowa”.
Po prelekcji Norwid przekazał rękopis, z przeznaczeniem do publikacji, Ludwikowi Nabielakowi. Poemat został wydany przez Księgarnię Luksemburską Władysława Mickiewicza w nakładzie 500 egzemplarzy. Wydawnictwo nigdy nie ukazało się jednak w sprzedaży, rozeszło się wśród znajomych i miłośników poety. Poemat wygłoszony przez autora odniósł wielki sukces, niestety wydrukowany nie cieszył się powodzeniem. Najwidoczniej kiedy Norwid mówił, słuchacze byli pod wrażeniem jego słów i wydawało im się, że wszystko rozumieją. Czytelnikom wiodło się gorzej…
Do dziś się nic nie zmieniło, gdy przyszło nam nagrywać poemat, realizator stwierdził: „Bardzo się bałem tego nagrania; będę siedział jak na tureckim kazaniu – myślałem. Pani Teresa zaczęła czytać, a ja rozumiałem wszystko. Nie jest ze mną tak źle – powiedziałem sobie. Po powrocie do domu zacząłem przeglądać pozostały do nagrania tekst i…. znowu nic nie pojmuję. Wniosek jest prosty, Norwida trzeba umieć czytać. Dobrze, pomyślałem, że jutro w czasie nagrania znowu będę rozumiał”.
Z przyjemnością zapraszam Państwa do wysłuchania „Rzeczy o wolności słowa” w interpretacji Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej.
Projekt okładki: A. Merha
Realizacja: M. Jańczak i M. Książkiewicz
