Trzecia i zarazem ostatnia część Sienkiewiczowskiej Trylogii.
Tym razem tłem przygód dla swoich barwnych postaci Sienkiewicz uczynił okres wojen z Turcją (1668-1673), umiejscawiając akcję powieści na Kresach – romantycznej kolebce polskości.
Znów spotkamy bohaterów znanych z poprzednich części – Skrzetuskiego, Kmicica i oczywiście Zagłobę, ale to śmiałe poczynania tytułowego Wołodyjowskiego śledzić będziemy z zapartym tchem. Pan Michał, z racji niewielkiego wzrostu zwany też Małym Rycerzem, już wcześniej dał się poznać jako wojak bez skazy i wzór cnót wszelakich. Jedyne czego mu brakowało to względy panien. Śmierć narzeczonej Anusi Borzobochatej, przegrane konkury o rękę Krzysi, która swe serce oddała – o zgrozo! – wiernemu druhowi i towarzyszowi broni Ketlingowi… Nie miał nasz bohater szczęścia w miłości. I kiedy zdawać by się mogło, że znajdzie je u boku Basi, pieszczotliwie zwanej hajduczkiem, na scenę wkracza dowódca litewskich tatarów Azja Tuhajbejowicz i porywa mu ukochaną…
Epilog wydanej w latach 1887-1888 powieści wieńczą słowa, ujawniające cel powstania Trylogii: "Na tym kończy się ten szereg książek pisanych w ciągu kilku lat i w niemałym trudzie – dla pokrzepienia serc".
