Cykl dwunastu wierszy Łesi Ukrainki Melodie pochodzi z wydanego w 1899 r. we Lwowie tomu poetyckiego Myśli i marzenia, który Iwan Franko — jeden z najważniejszych twórców ukraińskich przełomu XIX i XX w. — określił jako najlepszy zbiór poetycki w języku ukraińskim od czasów Kobziarza Tarasa Szewczenki.
Cykl Melodie Łesia Ukrainka napisała w latach 1893–1894. Dwanaście wierszy, które składają się na treść Melodii, dotyka tematów związanych z miłością, naturą, chorobą oraz walką o osobistą wolność.
Własne doświadczenia Łesi Ukrainki, jej przeżycia — zarówno fizyczne i duchowe, rozmyślania i filozofia życiowa rzutują na sposób obrazowania i język podmiotu lirycznego. Szczególnie widać tę zależność we fragmentach, które mówią o słabościach, z jakimi Łesia Ukrainka musiała zmagać się od wczesnego dzieciństwa.
Gruźlica kości, do której z czasem doszły inne choroby, była ogromnym ciężarem, tłumiącym pragnienie swobody i niezależności tej wszechstronnie utalentowanej kobiety. Podczas lektury namacalnie odczuwa się napięcie związane z całą siecią ograniczeń, jaką choroba nakłada na dotkniętą nią osobę.
Pragnienie uwolnienia się od niechcianego brzemienia, przebijający niekiedy entuzjazm, wynikający z chwilowych zachwytów i wzruszeń, nieustannie walczą z ciągle powracającym uczuciem beznadziei, z przeczuciem śmierci, która jest o krok.
Cykl Melodie Łesi Ukrainki pochodzi z przełomu wieków XIX i XX, jednak może być wciąż na nowo czytany również w czasach współczesnych. Porusza wątki, które są zawsze obecne w życiu i doświadczeniu każdego człowieka, walczącego ze światem własnych i narzuconych ograniczeń, ale też próbującego godzić się z tym, na co nie ma żadnego wpływu.
Cykl dotyka tematów uniwersalnych i bardzo często skomplikowane uczucia, obrazy i idee zawiera w niewzykle zwięzłej i oszczędnej formie. Wszak cztery spośród tych dwunastu utworów mają jedynie po osiem linijek. A kolejne pięć — tylko dwanaście wersów.
Dzięki tej zwięzłości, a jednocześnie obrazowości i bardzo przystępnemu językowi — cykl może docierać do bardzo wielu odbiorców będących na różnych etapach formacji kulturalnej.
Łesia Ukrainka, poetka i pisarka, była też działaczką na rzecz praw kobiet oraz jedną z uczestniczek ruchu ukraińskiego odrodzenia narodowego. Skłonność do zmierzania w kierunku wolności i do walki o należne prawa ma swoje odbicie w jej twórczości.
Bohaterka cyklu, z pozoru słaba i bezradna, targana emocjami, przytłoczona zmianami pór roku i chorobą, ma w sobie bardzo silnego ducha i nie waha się stanąć naprzeciw siłom, z którymi na pozór nie ma żadnych szans.
Dlatego cykl Melodie Łesi Ukrainki oraz inne jej poezje i dzieła mogą być inspiracją dla tych wszystkich, którzy walczą dziś o samych siebie, ale także o wolność, demokrację i pokój na świecie. Siła poezji Łesi Ukrainki leży w tym, że dotyka ona ponadczasowych doświadczeń ludzkich i jednocześnie inspiruje do walki o swoje własne życie oraz o lepszy świat.
W kontekście trwającej wojny, podczas której Ukraina broni się przed nieustającą agresją rosyjską, ostatni wiersz cyklu, mówiący o oporze wobec nadchodzącej burzy, ma wydźwięk nieomal proroczy:
Sama stawię czoła burzy,/
Stanę - i zmierzymy siły!
Cykl Melodie Łesi Ukrainki został przetłumaczony po raz pierwszy w całości przez jednego tłumacza. Do tej pory najpełniejsze wydanie cyklu znajdowało się w tomie pt. „Siedem strun” (Wydawnictwo Lubelskie, 1980). Zawiera on jedenaście utworów cyklu — dziesięć w tłumaczeniu redaktora zbioru, Tadeusza Chróścielewskiego i jeden w tłumaczeniu Leopolda Lewina.
Autorem niniejszego przekładu jest Marcin Krzysztof Roszkowski, ur. 1979, absolwent polonistyki (licencjat, 2001) i ukrainistyki (magister, 2009) Uniwersytetu Warszawskiego. W roku 2007 — student Wydziału Filologicznego Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szweczenki.
Łesia Ukrainka
Melodie
tłum. Marcin Krzysztof Roszkowski
Epoka: Pozytywizm Rodzaj: Liryka Gatunek: Wiersz
