Utwór datowany na lata 70. XV w., znany pod tytułem „Lament świętokrzyski” (od miejsca znalezienia rękopisu w klasztorze benedyktyńskim Św. Krzyża na Łysej Górze), a także jako „Żale Matki Boskiej pod krzyżem” lub (od incipitu) „Posłuchajcie bracia miła…”, stanowi przykład średniowiecznej liryki pasyjnej, realizującej motyw Stabat Mater. Rękopis utworu, którego autorstwo przypisywane było Andrzejowi ze Słupi, przeorowi świętokrzyskich benedyktynów, zaginął po wywiezieniu zbiorów warszawskiej Biblioteki Uniwersyteckiej do Petersburga w ramach represji carskich po powstaniu listopadowym. Zachował się jednak sporządzony przez Łukasza Gołębiowskiego, znalazcę rękopisu, odpis pieśni łysogórskich (tj. kodeksu obejmującego cztery pieśni maryjne: „Posłuchajcie bracia miła…”, „Radości wam powiadam…”, „Mocne Boskie tajemności…” i „Zdrowaś Krolewno wyborna…” oraz jedną o Bożym Ciele: „O ciało Boga żywego…”). Na tej podstawie utwór został opublikowany (po raz pierwszy w 1852 r. przez Wacława Aleksandra Maciejowskiego).
Pieśń należy do gatunku zwanego lamentem (a. z łac. planktem). Forma poruszającego monologu Matki Boskiej opłakującej pod krzyżem śmierć swego syna, Chrystusa, wskazywała badaczom, że utwór mógł być fragmentem zaginionego pasyjnego dramatu liturgicznego, jednego z misteriów wielkopiątkowych.
