Co nauka mówi, a czego nie mówi o mózgach niemowląt i małych dzieci? -Ewa Haman, Przemysław Tomalski

Zapraszamy na drugi już odcinek rozmów o rozwoju mózgu małych dzieci. W studiu Wszechnicy spotkali się prof. dr hab. Ewa Haman i dr hab. Przemysław Tomalski, grudzień 2022 r.
W przestrzeni publicznej temat mózgu pojawia się bardzo często, krąży dużo pseudonaukowych treści, często nie sprawdzonych i wątpliwej jakości. Profesor Przemysław Tomalski na rozwoju mózgu się zna. Jako ekspert opowiada nam więc o rozwoju mózgu małych dzieci i o tym co rodzice powinni na ten temat wiedzieć.
Rozwój mózgu nie przebiega jednostajnie, monotonnie czy równomiernie na przestrzeni pierwszych lat. Pierwsze 3 lata życia dziecka są kluczowe. Badania mózgu pokazują, że w tym okresie (a zwłaszcza na przestrzeni pierwszego roku życia) mamy najbardziej dynamiczne, największe zmiany w zakresie połączeń mózgowych, w zakresie liczby komórek mózgowych. Ten okres pierwszych lat to jest okres najbardziej dynamicznych zmian, kiedy te wpływy środowiskowe mają faktycznie bardzo istotne znaczenie.
Rozwój biologiczny, embrionalny jest bardzo skomplikowany. W programie rozwoju biologicznego mózgu, mamy zaszytych dużo mechanizmów, które pozwalają temu mózgowi dopasowywać się do środowiska w którym jest. Mamy wiele mechanizmów "plastyczności" dzięki którym sieci mózgowe kształtują się w odpowiedzi na doświadczenia środowiskowe i są jakoś dopasowane do tych rodzajów informacji z jakimi dany mózg, dane dziecko będzie miało do czynienia. Ten proces zaczyna się już w okresie prenatalnym. Wiemy, że już na etapie 28/29 tygodnia ciąży mózg płodu przetwarza dźwięki dochodzące do niego z "zewnątrz". Mózg może "czytać" też różne sygnały fizjologiczne (hormonalne, jak np. kortyzol - hormon stresu), bodźce dotykowe i świetlne zanim przyjdzie na świat.
Noworodki dzięki doświadczeniom przed urodzeniem, mają już wykształcone preferencje dźwiękowe. Ich mózgi już są nastrojone na odpowiednie "czytanie" mowy ludzkiej, odróżnianie języka z którym miało styczność przed urodzeniem i nakierowane na głos matki. O tym wspominaliśmy w poprzedniej rozmowie: https://youtu.be/Re-ku43u2do
--
prof dr hab. Ewa Haman z Wydziału Psychologii UW. Profesor prowadzi badania z zakresu psycholingwistyki rozwojowej, dotyczące wczesnego rozwoju językowego, zwłaszcza rozwoju leksykalnego, w różnych kontekstach (jednojęzycznym, wielojęzycznym). Interesuje ją określenie granic typowego rozwoju oraz wyznaczniki rozwojowego zaburzenia języka (DLD, developmental language disorder), dlatego pracuje nad narzędziami pomiaru poziomu rozwoju językowego (np. jest współautorką Obrazkowego Testu Słownikowego - Rozumienie OTSR; Testu Rozwoju Językowego TRJ). Profesor Ewa Haman rozwija też nową metodę pomiaru zasobu słownictwa i przetwarzania leksykalnego u dzieci wielojęzycznych Cross-linguistic Lexical Tasks CLT, która obecnie jest dostępna dla 29 języków. Interesują ją badania nad skutecznością wspierania rodziców i profesjonalistów w zakresie tworzenia optymalnych warunków rozwoju językowego dzieci jedno- i wielojęzycznych, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie. Więcej o projektach pani profesor i jej zespole: https://multilada.pl/
dr hab. Przemysław Tomalski, prof. Instytutu Psychologii PAN. Kierownik pracowni Neurokognitywistyki Rozwojowej Babylab https://babylab.edu.pl/, psycholog, kognitywista, naukowiec. Publikuje w obszarze badań czynników ryzyka rozwoju neuropoznawczego z wykorzystaniem nowoczesnych metod obrazowania mózgu (EEG, NIRS). W ramach europejskich konsorcjów Eurosibs/EU-AIMS poszukiwał wczesnych predyktorów autyzmu u niemowląt z rodzinnym ryzykiem tych zaburzeń. Koordynował europejską siecią szkoleniową MSCA ITN Sapiens. Jest członkiem Rady Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci, największej polskiej organizacji wspierającej uzdolnione dzieci i młodzież.
Główne zainteresowania naukowe profesora skupiają się wokół związków pomiędzy rozwojem psychicznym a rozwojem mózgu. Jego dotychczasowe badania sprawdzały, w jaki sposób wczesne doświadczenia i środowisko, w którym rozwijają się niemowlęta wpływają na ich sposób radzenia sobie z wyzwaniami, a także na uczenie się i organizowanie swoich działań. Aktualne projekty profesora dotyczą tego, w jaki sposób codzienne interakcje rodzic-niemowlę kształtują funkcje mózgu dziecka.
Znajdź nas:
https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/
https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/
https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historia
https://anchor.fm/wszechnica-fww-nauka
https://wszechnica.org.pl/