Treny

Najdoskonalsze dzieło poety z Czarnolasu, pamiętnik cierpienia liczący dziewiętnaście wpisów. Wydane po raz pierwszy w 1580 roku „Treny” do dziś pozostają czytelnym i żywym świadectwem nieznośnego bólu, jaki towarzyszy ojcu po stracie dziecka. Co istotne, Jan Kochanowski nadaje swej osobistej tragedii wymiar ogólny, uniwersalny – podmiot liryczny dzieli się refleksjami o prawidłowościach ludzkiej egzystencji i zmaganiach z przeciwnościami losu. „Treny” wyszły spod pióra dojrzałego twórcy, dlatego badacze literatury nazywają ten cykl podsumowaniem bogatej twórczości Kochanowskiego, dopatrując się w nim także autopolemiki, oznak kryzysu światopoglądowego i próby odnalezienia nowego ładu. W rezultacie cykl ten staje się poruszającą relacją z intelektualnej przygody i zapowiedzią literatury barokowej.