Miłość, ból, samotność, gniew i nadzieja. Literatura young adult nie jest już tylko trendem – to emocjonalne lustro współczesnych nastolatków. Co dziś czyta i słucha młodzież? Odpowiedź nie jest tak oczywista, jak mogłoby się wydawać.
Young adult, czyli literatura dorastania
Choć nazwa „young adult” może kojarzyć się z marketingowym wymysłem, za tym terminem kryje się coś znacznie głębszego – literatura, która towarzyszy młodym ludziom w najbardziej burzliwym okresie ich życia. YA, czyli książki dla osób od 12. do 18. roku życia, to dziś nie tylko osobna półka w księgarni, ale również zjawisko kulturowe. To właśnie tu młodzież odnajduje siebie – w postaciach, które myślą, kochają, buntują się i cierpią tak samo jak oni.
Gatunki? Nieograniczone. Od słodko-gorzkich romansów i opowieści o pierwszych pocałunkach, przez poruszające dramaty psychologiczne i wciągające kryminały, aż po steampunkowe fantasy czy futurystyczne dystopie. Ale jedno łączy wszystkie historie: emocje. Autentyczne, nieudawane, brutalnie szczere.
A co najlepsze – wiele z tych tytułów znajdziesz dziś nie tylko na papierze. W Audiotece dostępna jest specjalna kategoria audiobooków dla młodzieży, w której literatura young adult ożywa w formie audio. To historie, które możesz zabrać ze sobą wszędzie – wystarczy telefon i słuchawki, by zanurzyć się w świecie pełnym emocji, kiedy tylko chcesz. Szybko, łatwo, dostępne – w szkole, w domu, w podróży. Bo dobre opowieści nie muszą czekać.
O czym jest literatura współczesna Young adult? Stereotypy, przełomy i głos mniejszości
Literatura young adult to gatunek pełen kontrastów – z jednej strony często operuje dobrze znanymi schematami: zakochana nastolatka, chłopak z przeszłością, przyjaciel z dzieciństwa, szkolne intrygi. Z drugiej – nieustannie je przetwarza, podważa i przełamuje. Obok klasycznych romansów i opowieści o pierwszym pocałunku coraz częściej pojawiają się powieści podejmujące trudne, a nawet traumatyczne tematy. Młodzi bohaterowie konfrontują się z rzeczywistością, której dorośli nie chcą czasem dostrzec.
Jednocześnie YA potrafi być przestrzenią, w której nastolatkowie odnajdują akceptację i zrozumienie – niezależnie od tego, kim są. Coraz powszechniejsza staje się również tematyka związana ze społecznością LGBTQ+. Bohaterowie queerowi przestają być postaciami drugoplanowymi – stają się narratorami własnych historii. Literatura YA nie tylko pokazuje spektrum tożsamości i orientacji, ale też obala stereotypy – o tym, że młodzi nie rozumieją „poważnych spraw”, że literatura dla nastolatków nie ma głębi, że rozrywka wyklucza refleksję. Wręcz przeciwnie: najlepsze książki z tego nurtu pokazują, że literatura young adult może być formą terapii, narzędziem budowania tożsamości i siłą, która pomaga przetrwać.
Czy młodzież naprawdę czyta? Liczby mówią same za siebie
Wbrew pozorom młodzież naprawdę czyta – i to zaskakująco dużo. Choć mogłoby się wydawać, że książki nie mają dziś szans w starciu z TikTokiem, Instagramem, grami i serialami, to właśnie wśród młodych czytelników literatura ma się najlepiej. To właśnie te cyfrowe przestrzenie stają się dziś wehikułem napędzającym popularność młodzieżowej literatury. BookTok, czyli społeczność fanów książek na TikToku, potrafi z dnia na dzień uczynić z niepozornego tytułu bestseller. Nastolatki polecają sobie nawzajem książki, dzielą się wrażeniami, cytują ulubione fragmenty i tworzą własne recenzje. I to działa.
Najpopularniejsze książki z kategorii Young adult
Wśród najpopularniejszych tytułów ostatnich lat króluje seria „Rodzina Monet”. To historia o młodej dziewczynie imieniem Hailie, która po śmierci opiekunów trafia pod dach pięciu tajemniczych braci. Niewyjaśnione sekrety, emocjonalne napięcia i powolne budowanie zaufania – przepis na literacki fenomen. Fanki autorki Weroniki Marczak potrafiły czekać w kolejce na Targach Książki nawet 13 godzin, by zdobyć autograf. To nie jest chwilowa moda – to lojalność czytelnicza, która buduje literackie uniwersa.
W podobnym tonie utrzymana jest seria „Westwood Academy” Weroniki Ancerowicz. Opowieść o perfekcyjnej uczennicy i zbuntowanym chłopaku w szkolnych murach to klasyka motywu enemies to lovers, ale ze współczesnym twistem: porusza tematy uzależnień, traumy, toksycznych relacji i potrzeby odnalezienia własnego „ja”.
Z kolei Joanna Balicka w „Co wyszeptał nam deszcz” pokazuje, że young adult potrafi być bolesne, dojrzałe i terapeutyczne. Opowieść inspirowana osobistym doświadczeniem autorki – chorobą bliskiej osoby – wzrusza czytelników do łez i daje przestrzeń do przeżywania własnych strat. Takie książki nie tylko opowiadają historie – one je opatrują.
Nie tylko romanse – YA coraz bliżej literatury „dla dorosłych”
Choć wielu utożsamia literaturę YA z opowieściami o miłości i przyjaźni, młodzi czytelnicy coraz częściej sięgają po książki wykraczające poza klasyczne schematy. Rebecca F. Kuang w „Babel” czy „Wojnie makowej” pisze o przemocy, kolonializmie, wykluczeniu i roli języka w budowaniu tożsamości. Jennette McCurdy w swojej autobiografii „Cieszę się, że moja mama umarła” nie boi się opowiedzieć o toksycznych relacjach w rodzinie, traumie i cenie dziecięcej sławy.
To już nie są bajki o dorastaniu. To dorosłe pytania zadawane przez młodych ludzi – i często szybciej i odważniej niż ich starsi koledzy.
Co młodzi czytają, a czego słuchają?
O ile książki wciąż mają się dobrze, o tyle audiobooki zyskują na znaczeniu – i to właśnie wśród najmłodszych słuchaczy. Młodzież słucha podczas sprzątania, w autobusie, na spacerze z psem. Dzięki serwisom takim jak Audioteka, literatura staje się dostępna tu i teraz, na wyciągnięcie słuchawek.
Na szczytach list popularności w Audiotece znajdziemy nie tylko klasyki YA, ale też nowe tytuły pisane specjalnie z myślą o audio. Dynamiczna narracja, aktorska interpretacja, muzyka i dźwięki otoczenia – wszystko to sprawia, że młodzi czują się częścią opowieści.
Warto zwrócić uwagę na takie serie jak „Flaw(less)” Marty Łabędzkiej, w których słuchowisko potrafi doskonale oddać emocje zagubienia, samotności i poszukiwania miłości. Albo na „Dotknij mnie” Tahereh Mafi – historię tak zmysłową i pełną napięcia, że szept lektora robi większe wrażenie niż tysiąc słów na papierze.
Pozwól, by literatura YA przemówiła do Ciebie pełnym emocji głosem. Wystarczy założyć słuchawki.
Young adult to dziś coś więcej niż tylko etykieta na okładce. To ruch, który udowadnia, że młodzież potrzebuje książek takich, które mówią jej prawdę. Prawda ta może być ubrana w słowa, zdania, akapity – lub w głos lektora. Dodatkowo, książki w formie audio mogą zabrać ze sobą wszędzie, wykorzystać każdą wolną chwilę, zrelaksować się lub nawet wykorzystać do nauki.
A jeśli szukasz historii, które poruszą Cię na długo po ostatnim rozdziale – daj się porwać literaturze young adult. Słuchaj w Audiotece książek audio dla młodzieży. Emocje zaczynają się tu.
